دندانپزشک به تشخیص و درمان بیماری‌های دهان و دندان می‌پردازد و از همین‌رو شاید بهتر باشد که عنوان این رشته را دهان‌پزشکی گذاشت.در گذشته دندانپزشکی را مساوی با دندانسازی می‌دانستند. اما امروزه دندانسازی تنها بخشی از دندانپزشکی است. «رشته دندانپزشکی در مقطع دکترای عمومی نحوه رعایت بهداشت، پیشگیری و درمان بیماری‌های دهان و دندان را آموزش می‌دهد. دندان‌پزشکی یک علم تخصصی است که سلامت دهان و دندان را به عنوان عضوی مهم در سلامت جسم و روح، زیبایی و ادا کردن کلمات تامین می‌کند. همچنین به یاری این علم می‌توان بسیاری از بیماری‌ها را در مراحل اولیه شناخت و از پیشرفت آن جلوگیری نمود.

ماهیت :

این مقطع دارای دو دوره مجزای 2 و 4 ساله است. که در 2 سال اول دانشجویان واحدهای علوم پایه مثل بیوشیمی، آناتومی، بافت‌شناسی، فیزیولوژی، ژنتیک، میکروب‌شناسی و ایمنی‌شناسی را می‌گذرانند و بعد از 2 سال وارد دوره تخصصی دندانپزشکی شده و دروس اختصاصی خود را در زمینه آسیب‌شناسی فک و دهان، ارتودنسی، اندودنتیکس، پروتزهای ثابت و اکلوژن، پروتزهای متحرک و فک و صورت ، پریودنتولوژی، ترمیمی و مواد دندانی، بیماری‌های دهان و دندان، جراحی دهان و فک و صورت، دندانپزشکی کودکان و رادیولوژی دهان و فک و صورت می‌گذرانند. و در نهایت می‌توانند بیماری‌های دهان و دندان را تشخیص داده و در حد یک دندانپزشک عمومی نسبت به درمان آنها اقدام کنند.»

عده‌ای دندانپزشکی را با کار عملی و تکنیکی صرف، یکی می‌دانند در حالی که اگر دانشجوی دندانپزشکی تنها فن و تکنیک این رشته را فراگرفته اما در علوم پایه ضعیف باشد، در نهایت یک دندانساز خواهد شد یعنی چنین فردی کار روی دندان را فراگرفته است اما از علم پزشکی بی‌نصیب می‌باشد.

آینده شغلی ، بازار کار، درآمد:

امروزه در کشور ما نزدیک به 12 هزار دندانپزشک وجود دارد و از سوی دیگر سالانه 18 دانشکده دندانپزشکی دولتی و خصوصی موجود در کشور بیش از 1000 دندانپزشک تربیت می‌کنند. حال سوال اینجاست که آیا برای این تعداد فارغ‌التحصیل رشته دندانپزشکی فرصت‌های کاری وجود دارد؟

دکتر افشار در پاسخ به این سوال می‌گوید:

«امروزه در کشور ما فرصت‌های شغلی برای دندانپزشکان جوان به دو دلیل عمده محدودتر شده است که یکی از این دلایل پیشرفت بهداشت در کشور ماست. یعنی خوشبختانه کشور ما نیز مانند سایر کشورهای جهان در جهت پیشگیری و اهداف بهداشتی حرکت کرده و بسیاری از بیماری‌ها را مهار و کنترل کرده است. در نتیجه مردم کمتر به پزشکان و دندانپزشکان مراجعه می‌کنند. از سوی دیگر در چند سال اخیر رشد پزشکان و دندانپزشکان نسبت به نرخ رشد جمعیت افزایش یافته است. برای مثال اگر تا 20 سال قبل به ازای هر 25 هزار نفر یک دندانپزشک وجود داشت حال به ازای هر 5 یا 6 هزار نفر یک دندانپزشک وجود دارد. البته ذکر عوامل فوق به معنای آن نیست که هیچ فرصت شغلی برای دندانپزشکان جوان وجود ندارد بلکه در بسیاری از شهرستانهای کشور، ما هنوز شاهد کمبود دندانپزشک هستیم. یعنی در حالی که در بعضی از نقاط کشور به ازای هر 2 هزار نفر یک دندانپزشک داریم، در نقاط محروم کشورمان به ازای هر 100 هزار نفر یک دندانپزشک وجود دارد.»

دکتر کوثری نیز ضمن تایید موارد فوق می‌گوید:

«مطمئنا با پیشرفت بهداشت دهان و دندان، فرصت‌های شغلی یک دندانپزشک عمومی کاهش پیدا کرده است و البته افزایش تعداد دندانپزشکان جوان بیکار تنها مشکل ایران نیست چون طبق بررسی‌ها و پیش‌بینی‌های جوامع علمی خارج از کشور، در سال 2030 میلادی بهداشت دهان و دندان مردم به اندازه‌ای خوب خواهد بود که دندانپزشکی عمومی به بخشی از پزشکی عمومی برخواهد گشت و رشته دندانپزشکی تنها جنبه تخصصی پیدا می‌کند.»

توانایی‌های مورد نیاز و قابل توصیه :

همانطور که در قسمت‌های قبل اشاره شد، عدم تسلط بر علوم پایه و زبان انگلیسی، دانشجو را از مقولات علمی دور می‌کند و صرفا به او توانایی انجام کارهای عملی این رشته را می‌دهد.

هرآنچه که یک دانش‌آموز در درس زیست‌شناسی دوره دبیرستان خود فرا می‌گیرد به نحوی به رشته دندانپزشکی ارتباط دارد بخصوص دو بخش فیزیولوژی و آسیب‌شناسی که دانشجویان دندانپزشکی در دو سال اول تحصیل خود با وسعت و عمق بیشتری نسبت به دوره دبیرستان مطالعه می‌کنند. همچنین دانشجوی این رشته باید از دستهایی ماهر و توانمند برخوردار باشد چون بسیاری از کارهای دندانپزشکی از تراش دندان گرفته تا بازسازی دندان نیاز به دستهایی هنرمند و توانا دارد تا بتوان به نحو احسن کارهای ظریف دندانپزشکی را انجام داد.

برخورداری از سلامت کامل جسمی و روانی و قابلیت انجام کارهای بسیار دقیق علمی، عملی، کلینیکی برای داوطلبان این رشته بسیار ضروری است. خلاقیت و مهارت در کار دست و همچنین برخورداری از خلاقیت و دید هنری، دانشجو را در انجام کارهای عملی این رشته و انجام مهارت‌های لازم در پیاده کردن آموخته‌های آن، کمک بسیار می‌کند.

وضعیت ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر:

امکان ادامه تحصیل فوق دکترا در رشته‌های مختلف دندان‌پزشکی در ایران وجود دارد.

تعداد وعناوین واحدهای اصلی و اختصاصی:

طول دوره دندان‌پزشکی پنج سال است و درسهای آن در سه بخش : عمومی ، پایه و اختصاصی برنامه‌ریزی شده است که از لحاظ نحوه تعلیم و تدریس، به درسهای نظری ، عملی – نظری، عملی تقسیم می‌شود.

این دوره شامل دو مرحله است:

مرحله اول (5/1 سال) : در این مرحله دانشجویان درسهای نظری و عملی علوم پایه و عمومی را در دانشگاه (کلاس و آزمایشگاه)‌ می‌گذرانند.

مرحله دوم (5/3 سال) : در این مرحله دانشجویان درسهای تخصصی را در دانشگاه (کلاس و بخشهای کلینیکی) فرا می‌گیرند و به منظور برخورداری از کارایی آموزشی- درمانی، بیشتر این دوره تحصیلی را در بخشهای کلینیکی دانشکده و بیمارستانهای وابسته به ارائه خدمات بهداشتی و درمانی می‌پردازند؛ لازم به تذکر است که گذراندن درسهای پایه برای ورود به دوره کلینیکی (مرحله دوم) ضروری است.

نظام آموزشی مطابق آیین‌نامه مصوب شورای عالی برنامه‌ریزی است و هر واحد درس نظری 17 ساعت و هر واحد درس عملی 34 ساعت است. کل واحدهای درسی این دوره 203 واحد است.

درسهای پایه

درسهای پایه به درسهایی گفته می‌شوند که زمینه‌ساز ورود دانشجو به درسهای اصلی و تخصصی و فراگیری آنهایند. در این رشته درسهای پایه جمعا به تعداد 43 واحد درسی است که عبارتند از: فیزیک پزشکی ، بیوشیمی ، بافت‌شناسی انسانی، جنین‌شناسی، تشریح ، ژنتیک انسانی، میکروب‌شناسی، ایمنی شناسی، فیزیولوژی، روان‌شناسی عمومی، آسیب‌شناسی عمومی.

درسهای اختصاصی

درسهای تخصصی به درسهایی گفته می‌شود که اطلاعات و آگاهیهای لازم را درباره رشته تخصصی به دانشجو داده، او را با مفاهیم تخصصی و عمده رشته مورد نظر آشنا می‌کند و آموزشهای لازم را به او می‌دهند.

در رشته دندان‌پزشکی درسهای تخصصی عبارتند از: کالبدشناسی و مرفولوژی دندان، زبان خارجی اختصاصی، جنین و بافت‌شناسی فک و دهان ، آسیب‌شناسی دهان، ارتودنسی، اندودنتیکس، بیماریهای دهان و تشخیص ، بیولوژی دهان، پریودنتولوژی، دندان‌پزشکی ترمیمی(پروتز متحرک پارسیل، پروتز ثابت ، پروتز کامل) جراحی دهان و فک و صورت ، دندان‌پزشکی کودکان، رادیولوژی دهان ، گوش و حلق و بینی ، نظام پزشکی و طب قانونی، بهداشت عمومی و اکولوژی ، بهداشت محیط زیست ، دندان‌پزشکی مجتمعی ، بیماریهای روانی ، بیماریهای درونی، فارماکولوژی ، بهداشت دهان و تغذیه و ندان‌پزشکی پیشگیری مواد دندانی و پایان‌نامه (رساله)‌.

دانشجویان در سال چهارم با تایید استاد راهنما، موضوعی را برای پایان‌نامه انتخاب  وراجع به آن تحقیقاتی را آغاز می‌نمایند، ولی واحد پایان‌نامه در سال آخر محاسبه خواهد گردید که در آن زمان دانشجو پایان‌نامه را به هیات داوران منتخب ارائه و از آن دفاع می‌نماید.

خلاصه‌ای از مطالب مطرح شده بعضی از درسهای تخصصی الزامی:

اندودنتیکس: مطالب این درس شامل بررسی اتیولوژی، تشخیص، پیشگیری و درمان بیماریهای پالپی و بافتهای نگهدارنده دندان‌ناشی از ضایعات پالپ به منظور حفظ سلامت و نگهداری دندانهای طبیعی است.

بیماریهای دهان و تشخیص : در درس بیماریهای دهان و تشخیص، به شناسایی ، تشخیص کلینیکی و پاراکلینیکی ضایعات حفره دهان و درمان ضایعات مخاطی آن و ارتباط آن با سایر بیماریهای بدن پرداخته می‌شود.

پروتزهای دندانی: در این درس در ارتباط با مسائل ترمیمی و بازسازی دستگاه جونده (دندانها و ساختمان مجاور کناری صورت) از طریق پروتزهای ثابت، متحرک (پارسیل و کامل) و فک و صورت بحث می‌شود. همچنین مسائل مربوط به اصول اکلوژن در این رشته مورد تدریس علمی – عملی قرار می‌گیرد.

رادیولوژی: درس رادیولوژی یکی از درسهای دندان‌پزشکی و از علوم اساسی جهت دستیابی و شناسایی حالات طبیعی و غیرطبیعی استخوان فکها و دندانها می‌باشد.

دندان‌پزشکی کودکان: درس دندان‌پزشکی کودکان، قسمتی از درسهای دندان‌پزشکی است که شامل : تشخیص، پیشگیری و درمان بیماری‌ دهان و دندان کودکان، معلولان و معلولان ذهنی و شناسایی رابطه آن با سلامت عمومی آنها می‌باشد.

دندان‌پزشکی ترمیمی : این درس شامل بررسی اتیولوژی ، تشخیص ، پیشگیری و درمان و ترمیم ضایعات بافتهای سخت دندانی به منظور حفظ سلامت و زیبایی دندانهای طبیعی و بافتهای نگه‌دارنده آنهاست.

رشته‌های مشابه و نزدیک به این رشته :

وجوه مشترک علمی وسیعی که این رشته با رشته پزشکی دارد، به دندان‌پزشک این مهارت را می‌دهد تا با شناخت همه جانبه ساختمان بدن و فیزیوپاتولوژی آن خدمات و درمان‌های لازم را در راستای تخصصی خود ارائه دهد.

وضعیت نیاز کشور به این رشته در حال حاضر :

اگرچه اهمیت رشته دندان‌پزشکی در شهرهای بزرگ و متوسط تا حدود زیادی روشن است، اما متاسفانه هنوز این رشته نتوانسته است ارزش والای خود را در شهرهای کوچک و روستاها، آن‌چنان که باید نشان دهد. گرایش روزافزون داوطلبان به این رشته و مراجعه رو به افزایش شهروندان به شاغلان این حرفه ، می‌تواند اهمیت قابل ملاحظه و نیاز به متخصصان را در این رشته ، حتی در مقایسه با سایر رشته‌های پزشکی به وضوح نشان دهد.

نکات تکمیلی :

اما تحصیل در این رشته خالی از مشکل نیست . دکتر صنوبری نیز در مورد دشواری‌ها و مشکلات این رشته می‌گوید:

«دندانپزشکی حرفه‌ای است که با کارهای عملی بر روی بیمار همراه است، بنابراین امکان انتقال بیماری‌های عفونی مثل «هپاتیت» یا «ایدز» از بیمار به پزشک بسیار زیاد است و دندانپزشکان باید همواره به اصول کنترل عفونت توجه داشته باشند چون یک کوتاهی یا اشتباه می‌تواند برای آنها عواقب ناخوشایندی داشته باشد. همچنین یک دندانپزشک باید بطور مرتب نرمش و ورزش کند تا دچار کمردرد و پادرد مزمن نگردد.»

 ttp://www.khatereh.net

http://www.rs272.com/

http://www.rs272.parsiblog.com/

WEST AZARBIJAN URMIA--Dr.RAHMAT SOKHANI